Hát then không chỉ là một loại hình văn hóa nghệ thuật mà còn chứa đựng giá trị tín ngưỡng và tâm linh vô cùng quan trọng trong đời sống người Tày. Theo quan niệm dân gian, người hát then là người đóng vai trò trung gian giao tiếp giữa con người với các thần linh, tổ tiên và thế lực siêu nhiên. Qua các lời ca và điệu hát, họ thể hiện lòng biết ơn, cầu mong sự bình an, mùa màng bội thu và gia đình hạnh phúc. Các buổi hát then thường diễn ra trong không gian linh thiêng, kết hợp với nghi thức đặc biệt cầu nguyện và hóa giải những điềm xấu. Điều này giúp cộng đồng người Tày cảm thấy gắn bó hơn với thiên nhiên và cuộc sống xung quanh, đồng thời củng cố niềm tin và sự an tâm trong tâm hồn. Kỹ thuật hát then cũng đòi hỏi người nghệ nhân phải có sự thấu hiểu sâu sắc về tín ngưỡng và nhịp điệu tâm linh, để truyền đạt chính xác ý nghĩa của các nghi thức. Do đó, hát then luôn được xem là di sản quý giá không chỉ về phương diện nghệ thuật mà còn về mặt tinh thần, góp phần duy trì sự liên kết bền vững của cộng đồng dân tộc Tày. Hát then là một loại hình nghệ thuật dân gian truyền thống của người Tày, Nùng, và Thái ở vùng núi phía Bắc Việt Nam. Bài viết này mô tả nguồn gốc, đặc điểm, biểu diễn, lời hát, nghi lễ, và các vùng hát then hiện nay. Hát then là một hình thức hát xoay quanh các yếu tố nghệ thuật truyền thống đặc trưng, bao gồm cả phần ngân nga của giọng hát, tiết tấu độc đáo và sự kết hợp với nhạc cụ đậm chất dân gian. Nghệ thuật hát then được tạo nên từ lời ca mang tính chất cầu khấn, thường được truyền miệng qua nhiều thế hệ, thể hiện qua những câu ca dao, truyền thuyết chứa đựng tinh thần dân tộc sâu sắc. Điểm đặc biệt của hát then nằm ở giọng hát cao vút, thoát tục, kết hợp với đó là tiếng đàn tính du dương, mềm mại tạo cảm giác huyền bí đầy mê hoặc. Người hát then thường là những người có kinh nghiệm, hiểu biết về văn hóa và tín ngưỡng dân gian để truyền đạt trọn vẹn giá trị của từng bài hát. Sự kết hợp giữa lời kể và âm nhạc tạo nên một tổng thể nghệ thuật vừa mang tính giáo dục, vừa mang tính giải trí cao. Việc duy trì các yếu tố nghệ thuật trong hát then được xem là cách truyền đạt những giá trị về đạo đức, lịch sử và tình cảm con người với đất trời, thiên nhiên. Từ góc độ chuyên môn, hát then không chỉ là hình thức biểu diễn mà còn chứa đựng nhiều giá trị nghiên cứu đối với người làm công tác bảo tồn văn hóa và nghệ thuật truyền thống. Là một di sản văn hóa dân gian độc đáo của đồng bào các dân tộc Tày, Nùng, Thái ở khu vực miền núi phía Bắc, hát Then từ lâu đã được lưu giữ và phát triển thành một không gian văn hóa đồ sộ về khối…
